မြန်မာပြည်အကြောင်းအကျဥ်းချုပ်

မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမိုင်းကြောင်းကို အဆင့်ဆင့် ခွဲခြားပြီး အနှစ်ချုပ် ရှင်းပြပေးပါမည်။

၁။ ရှေးဟောင်းခေတ်များ (ဘီစီ ၂ ရာစုမှ အေဒီ ၁၁ ရာစုအထိ)

 **ပျူမြို့ပြနိုင်ငံများ**  

  ဘီစီ ၂ ရာစုခန့်တွင် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းတစ်လျှောက် ပျူလူမျိုးများ မြို့ပြနိုင်ငံများ (ဥပမာ- သရေခေတ္တရာ၊ ဟန်လင်း) တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ ဟိန္ဒူဘာသာ၊ သက္ကတယဉ်ကျေးမှုများ ထွန်းကားခဲ့သည်။

**ပုဂံခေတ် (၉ ရာစုမှ ၁၃ ရာစု)**  

  အနော်ရထာမင်း (အေဒီ ၁၀၄၄-၁၀၇၇) လက်ထက်တွင် ပုဂံသည် စည်းလုံးသော အင်ပါယာအဖြစ် ထွန်းကားလာခဲ့သည်။ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် ပြဋ္ဌာန်း၍ စေတီပုထိုးပေါင်း ၄,၀၀၀ ကျော် တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ၁၂၈၇ ခုနှစ်တွင် မွန်ဂိုတို့၏ ကျူးကျော်မှုကြောင့် ပုဂံပျက်သုဉ်းခဲ့သည်။

 **၂။ ပုဂါင်ပြိုင် ပဋိပက္ခခေတ် (၁၃ ရာစုမှ ၁၆ ရာစု)**  

ပုဂံပျက်ပြီးနောက် မြန်မာနိုင်ငံသည် ငယ်ရွယ်သော နိုင်ငံငယ်များအဖြစ် ကွဲထွက်ခဲ့သည်။

- **အင်းဝခေတ်** (၁၄ ရာစု၁၆ ရာစု)  

- **ဟံသာဝတီခေတ်** (မွန်ဘုရင်များ အုပ်စိုးခြင်း)  

- **ရှမ်းစော်ဘွားများ** အာဏာယှဉ်ပြိုင်မှု။

### **၃။ တောင်ငူနှင့် ညောင်ရမ်းခေတ် (၁၆ ရာစုမှ ၁၈ ရာစု)**  

- **တောင်ငူအင်ပါယာ** (ဘုရင့်နောင်၊ ၁၅၅၁-၁၅၈၁) လက်ထက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံကို ပထမဆုံးအကြိမ် စည်းလုံးခဲ့ပြီး ထိုင်းနိုင်ငံအထိ ချဲ့ထွင်ခဲ့သည်။  

- **ညောင်ရမ်းမင်းဆက်** (၁၇ ရာစု) တွင် ဗဒုံမင်း (ဘိုးတော်ဘုရား) က မန္တလေးနေပြည်တော်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။

**၄။ ကုန်းဘောင်ခေတ် (၁၇၅၂-၁၈၈၅)**  

- **အလောင်းဘုရား** (၁၇၅၂-၁၇၆၀) က ဧရာဝတီဒေသကို ပြန်လည်စုစည်း၍ ကုန်းဘောင်မင်းဆက်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။  

- **အင်္ဂလိပ်မြန်မာစစ်ပွဲ ၃ ကြိမ်** (၁၈၂၄-၁၈၈၅) ဖြစ်ပွားပြီးနောက် ၁၈၈၅ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှတို့က မြန်မာနိုင်ငံကို လုံးဝသိမ်းပိုက်ကာ **အိန္ဒိယဘက်သို့ ထည့်သွင်းအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်**။

### **၅။ ကိုလိုနီခေတ် (၁၈၈၅-၁၉၄၈)**  

- **ဗြိတိသျှအုပ်ချုပ်ရေး** အောက်တွင် စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုပြောင်းလဲမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။  

- **အမျိုးသားလွတ်လပ်ရေးလှုပ်ရှားမှု**  

  - **သခင်များလှုပ်ရှားမှု**၊ **ဗမာ့တပ်မတော်**၊ **ဂျပန်ခေတ်** (၁၉၄၂-၁၉၄၅) စသည့် အဖွဲ့အစည်းများဖြင့် လွတ်လပ်ရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သည်။  

  - **ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း** ဦးဆောင်သော **ဖဆပလ** အဖွဲ့သည် ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် **ပင်လုံစာချုပ်** ချုပ်ဆို၍ တိုင်းရင်းသားစည်းလုံးညီညွတ်မှုကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။  

### **၆။ လွတ်လပ်ရေးနောက်ပိုင်း ခေတ်အဆက်ဆက် (၁၉၄၈ယနေ့အထိ)**  

- **၁၉၄၈ ဇန်နဝါရီ ၄**  

  လွတ်လပ်ရေးရပြီး **ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်** ထူထောင်ခဲ့သည်။  

- **ပါလီမန်ဒီမိုကရေစီခေတ် (၁၉၄၈-၁၉၆၂)**  

  ဦးနု၏ အစိုးရသည် ပဋိပက္ခများ (တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ၊ ကွန်မြူနစ်များ) ကြားတွင် ရုန်းကန်ခဲ့ရသည်။  

- **နဝတ/နအဖ စစ်အစိုးရခေတ် (၁၉၆၂-၂၀၁၁)**  

  - ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် **ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်း** ဦးဆောင်သော စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းခဲ့ပြီး **ဆိုရှယ်လစ်စနစ်** ကို ကျင့်သုံးခဲ့သည်။  

  - ၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင် **၈၈၈၈ အရေးအခင်း** ဖြစ်ပွားကာ ဒီမိုကရေစီလှုပ်ရှားမှု ပြင်းထန်ခဲ့သည်။  

  - ၁၉၉၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင် **ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်** ဦးဆောင်သော **NLD** ပါတီ အနိုင်ရသော်လည်း စစ်အစိုးရက အသိအမှတ်မပြုခဲ့။  

- **အရပ်သားအစိုးရသို့ အကူးအပြောင်း (၂၀၁၁-၂၀၂၁)**  

  - ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် စစ်တပ်မှ အာဏာလွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပြီး **ဦးသိန်းစိန်** ဦးဆောင်သော အရပ်သားအစိုးရ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။  

  - ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲတွင် NLD ပါတီ အောင်နိုင်ခဲ့ပြီး ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် နိုင်ငံအကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ဦးဆောင်ခဲ့သည်။  

- **၂၀၂၁ စစ်အာဏာသိမ်းမှု**  

  - ၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နေ့တွင် စစ်တပ်က ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို အကြောင်းပြ၍ အာဏာသိမ်းခဲ့သည်။ ယနေ့ထိတိုင် **နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ (SAC)** နှင့် **ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော် (PDF)** တို့အကြား ပဋိပက္ခများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသည်။  

 **၇။ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် လူမှုဘဝ**  

- **ဗုဒ္ဓဘာသာ** သည် လူဦးရေ ၉၀% ကျော်၏ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုဖြစ်ပြီး ယဉ်ကျေးမှုနှင့် နေ့စဉ်ဘဝတွင် အရေးပါသည်။  

- **တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်း ၁၃၅ မျိုးကျော်** နေထိုင်ပြီး ကချင်၊ ကရင်၊ ရခိုင်၊ ရှမ်း၊ မွန် စသည့် အဓိကလူမျိုးစုများ ပါဝင်သည်။ 

 **၈။ စိန်ခေါ်မှုများနှင့် နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေး**  

- **ရိုဟင်ဂျာအရေး**  

  ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ ရိုဟင်ဂျာမူဆလင်များအပေါ် စစ်တပ်၏ ဖိနှိပ်မှုများကြောင့် နိုင်ငံတကာမှ ဝေဖန်မှုများ ရှိခဲ့သည်။  

- **နိုင်ငံတကာပိတ်ဆို့မှုများ**  

  လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကြောင့် အနောက်နိုင်ငံများက စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုများ ချမှတ်ခဲ့သည်။  

**အကျဉ်းချုပ်**  

မြန်မာနိုင်ငံသည် ရှည်လျားသော သမိုင်းကြောင်း၊ ယဉ်ကျေးမှုစုံလင်မှု၊ နိုင်ငံရေးပဋိပက္ခများနှင့် လွတ်လပ်ရေးအတွက် ရုန်းကန်မှုများဖြင့် သက်တမ်းစေ့ခဲ့ပြီး ယနေ့ထိတိုင် ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီအသွင်ကူးပြောင်းရေး စိန်ခေါ်မှုများ ရင်ဆိုင်နေရဆဲဖြစ်သည်။